Dyscyplina Sztuki Plastyczne i Konserwacja Dzieł Sztuki

UNIKATOWE BADANIA PIERWSZEGO WYDANIA "DE REVOLUTIONIBUS..." KOPERNIKA

2023-03-14

Wydział Sztuk Pięknych UMK rozpoczął projekt inaugurujący współpracę naszego Uniwersytetu i Uniwersytetu Św. Tomasza w Manili na Filipanach, ze wsparciem Ambasady Polskiej w Manili. Celem projektu jest badanie techniki wykonania oraz określenie stanu zachowania pierwszego wydania książki Mikołaja Kopernika „De Revolutionibus Orbium Coelestium”.

W dniach 21.02-3.03.2023 odbył się wyjazd naukowy do Manili na Filipinach pracowników Wydziału Sztuk Pięknych: dr. hab. Mirosława Wachowiaka, prof. UMK, dr Jolanty Czuczko oraz mgr Karoliny Komsta-Sławińskiej. W imieniu Władz Rektorskich podpisano List intencyjny o współpracy z Uniwersytetem Św. Tomasza w Manili. Przedsięwzięcie zostało zainicjowane przez przedstawicieli Ambasady Polskiej w Manili, w osobie Jarosława Szczepankiewicza, Chargé d’ affaires, Anny Krzak-Danel, Minister Counselor oraz przy wsparciu finansowym Fundacji Orlen.

Projekt wpisuje się w 550 rocznicę narodzin toruńskiego astronoma. Na świecie zachowało się blisko 280 woluminów pierwszego wydania dzieła Kopernika „O obrotach…”. Każdy z nich charakteryzuje się odmiennymi cechami, m.in. oprawą i nawarstwieniami historycznymi, w tym znakami proweniencyjnymi. Wyjątkowość egzemplarza manilskiego przejawia się tym, że należy do zbiorów Uniwersytetu Św. Tomasza nieprzerwanie od ponad 400 lat. Funkcjonuje więc w kolekcji Biblioteki Uniwersyteckiej (Miguel de Benavides Library) niemal od początku istnienia uczelni.

Ciekawy jest fakt, iż druk „De Revolutionibus…” włączony został do księgozbioru uniwersytetu katolickiego (Pontyfikalny Królewski Uniwersytet Św. Tomasza) w czasie gdy w Europie figurował w indeksie ksiąg zakazanych. Jak wskazują dopiski marginalne, książkę traktowano jako użyteczne źródło informacji przydatnych nawigacji morskiej. Z tego powodu dzieło Kopernika, mimo funkcjonujących ograniczeń, było nadal użytkowane przez hiszpańskich żeglarzy.

Tą drogą do Manili trafiło pierwotnie więcej egzemplarzy, ale w dniu dzisiejszym jest to jedyny przykład pierwszego wydania druku „De Revolutionibus” na Filipinach i jedno z 7 na terenie Azji. Książka nie była do tej pory przedmiotem badań w zakresie problematyki konserwatorskiej.

Projekt realizowany jest wspólnie z pracownikami Biblioteki Miguel de Benavides (Heritage Section of the Miguel de Benavides Library) i Centrum Badań (Analytical Service Lab). Pozwala zaobserwować zabytki dziedzictwa europejskiego, które od setek lat przechowywane są w trudnych warunkach tropikalnych, co ma istotny wpływ na ich stan zachowania. Analiza kondycji manilskiego egzemplarza Kopernika będzie stanowiła bazę do kolejnego planowanego etapu, czyli działań konserwacji-restauracji cennego starego druku.

Wyjazdowi towarzyszyła również prezentacja Centrum Badań i Konserwacji Dziedzictwa Kulturowego UMK oraz wykład plenarny dr. hab. Mirosława Wachowiaka, prof. UMK poświęcony badaniom konserwatorsko-technologicznym malarstwa sztalugowego.