Dyscyplina Sztuki Plastyczne i Konserwacja Dzieł Sztuki

KONSERWACJA MAPY Z LISTY UNESCO. FINAŁ PROJEKTU

2021-10-14

W dniach 30.09-01.10.2021 r. w Sali Lustrzanej Pszczyńskiego Zamku odbyła się konferencja podsumowująca projekt konserwacji-restauracji unikatowego zabytku kartografii śląskiej - rękopiśmiennej mapy Pszczyńskiego Wolnego Państwa Stanowego, wpisanej na Polską Listę Krajową Programu UNESCO Pamięć Świata. To wielkowymiarowe (ok. 2,5 x 3,0 m) odwzorowanie terenu o wyjątkowo szczegółowej treści topograficzno-gospodarczej, wykonał w 1636 roku Andreas Hindenberg na zlecenie księcia Seyfrieda II von Promnitz. Relację z przebiegu prac oraz wyniki badań techniki wykonania zabytku przedstawiły autorki realizacji: dr Jolanta Czuczko, dr Dorota Jutrzenka-Supryn oraz mgr Karolina Komsta-Sławińska z Katedry Konserwacji Restauracji Papieru i Skóry.

Rękopiśmienna mapa Pszczyńskiego Wolnego Państwa Stanowego ze zbiorów Archiwum Państwowego w Katowicach to jeden z najcenniejszych śląskich zabytków kartograficznych. Od momentu powstania mapa była intensywnie użytkowana, oglądana i „zczytywana”, stanowiąc dowód w rozstrzyganiu sporów granicznych. Stale uzupełniano jej treść o nowe informacje, a uszkodzone miejsca rekonstruowano, często już nie na papierowym podłożu, ale na płótnie, którym mapę podklejono. Mapa nie przetrwała do obecnych czasów w całości - uległa dekompozycji i od dłuższego czasu funkcjonowała jako 12 odrębnych części. Alarmujące doniesienia o wyjątkowo złym stanie mapy pojawiały się już od końca XVIII wieku aż do czasów współczesnych. W ekspertyzach z lat 90-tych XX wieku i z pierwszej dekady XXI wieku wskazywano nie tylko na katastrofalny stan zachowania, ale również na brak możliwości realizacji prac konserwatorskich z zastosowaniem dotychczas znanej metodyki.

W ostatnich latach (2017-2020) prace konserwatorskie mogły być zrealizowane dzięki opracowaniu nowatorskiej metodyki opartej na zastosowaniu sztywnego żelu Gellan, co umożliwiło przeprowadzenie szeregu zabiegów równolegle. W efekcie stały się dostępne dotąd nieczytelne treści i przywrócone zostały walory estetyczne zabytku. Sfinalizowanie projektu konserwacji umożliwiło ponowne podjęcie studiów nad obiektem w kontekście historii kartografii i historii regionu, jak również przyczyniło się do znaczącego rozwoju metodyki prac konserwatora zabytków na podłożu papierowym.